advertentie
Wie door de dorpen van Cranendonck rijdt, ziet overal sporen van het verleden: oude boerderijen, historische kernen en restanten van vroegere bewoning. Maar hoe moet de gemeente omgaan met dit erfgoed, als er gebouwd wordt of plannen worden gemaakt? Die vraag wordt beantwoord in de nieuwe Erfgoednota 2025-2035, waaraan de gemeente momenteel werkt.
Verouderde regels
Het huidige erfgoedbeleid dateert uit 2011 en schiet op meerdere punten tekort. De belangrijkste reden voor vernieuwing is de invoering van de Omgevingswet in 2024, die gemeenten verplicht om beter voor hun cultureel erfgoed te zorgen. Het oude beleid voldoet daar niet aan.
Daarnaast waren de bestaande regels te gefragmenteerd. Monumentenzorg, archeologie en landschapsbescherming werden als losse onderwerpen behandeld, terwijl ze eigenlijk samenhangen. Ook keek men te veel naar individuele monumenten in plaats van naar hele gebieden die samen een historisch verhaal vertellen.
Een ander probleem was dat informatie uit archeologisch onderzoek vaak in de kast verdween na afloop van een project. De gemeente wil dat voortaan anders aanpakken en de kennis meer delen met bewoners en bezoekers.
Nieuwe aanpak
De herziene erfgoednota introduceert een andere manier van werken. In plaats van achteraf ingrijpen, wil de gemeente historische waarden vanaf het begin meenemen bij nieuwe bouwplannen.
Daarvoor heeft Cranendonck een zogenoemde 'erfgoedmeetlat' ontwikkeld. Een onafhankelijke commissie beoordeelt gebouwen en gebieden op acht criteria, zoals schoonheid, zeldzaamheid en historische betekenis. Elk criterium krijgt een score van één tot vijf. Wanneer het gemiddelde uitkomt op 3,5 of hoger, komt het object in aanmerking voor gemeentelijke bescherming.
De nieuwe regels richten zich ook meer op hele gebieden in plaats van losse monumenten. Denk aan oude boerderijcomplexen met bijbehorende beplanting en akkers, die samen een cultuurhistorisch ensemble vormen. Voor archeologie gelden striktere regels. Bij grondverstoring van meer dan honderd vierkante meter of dieper dan dertig centimeter op gevoelige plekken, moet vooraf onderzoek worden gedaan.
Kansen voor herbestemming
Leegstaande historische gebouwen zoals oude boerderijen, kloosters en fabrieken moeten een nieuwe functie krijgen. De gemeente ziet dit als kans om bijzondere woningen te creëren en tegelijkertijd de karakteristieke dorpskernen te behouden.
Ook wil Cranendonck meer doen met de toeristische mogelijkheden van het erfgoed. Verhalen over het fabrieksdorp Dorplein, historisch smokkelen en heksenvervolging kunnen bezoekers trekken en de lokale identiteit versterken. Plannen zijn er voor een regionale heksenroute en onderwijsprojecten voor jongeren.
Om particulieren en bedrijven te helpen bij het onderhoud van historische elementen, overweegt de gemeente een erfgoedfonds op te richten. Dit kan steun bieden voor het behoud van bijvoorbeeld oude akkerranden, bolle akkers of historische zandwegen.
Uitdagingen
De ambitieuze plannen brengen ook uitdagingen met zich mee. Het takenpakket voor erfgoed is flink uitgebreid, maar er is meer personeel nodig om alle nieuwe taken goed uit te voeren. Nu heeft de gemeente slechts 0,4 fte beschikbaar voor erfgoedzaken.
Daarnaast bestaat de vrees dat bouwers de nieuwe regels als te beperkend zullen ervaren. Hoewel de gemeente benadrukt dat ze wil meedenken en uitzonderingen maakt voor kleine projecten, moeten grotere plannen wel rekening houden met historische waarden.
De korte termijnen van de nieuwe Omgevingswet vormen een extra complicatie. Vergunningen moeten meestal binnen acht weken worden afgehandeld. Bouwers die hun plannen niet vroegtijdig laten toetsen, lopen het risico dat de gemeente later in het proces nog om duur archeologisch onderzoek vraagt, wat tot vertraging of zelfs weigering kan leiden.
Met de nieuwe erfgoednota hoopt Cranendonck de balans te vinden tussen bescherming van het verleden en ruimte voor ontwikkeling. Het centrale doel blijft helder: de unieke geschiedenis en identiteit van de gemeente behouden en zichtbaar maken voor toekomstige generaties.
Wordt vervolgd
Erfgoeddag op zondag 19 oktober
Het nieuwe denken over erfgoed wordt ook zichtbaar in Cranendonck zelf. Op zondag 19 oktober organiseert de Erfgoedvereniging Cranendonck een erfgoeddag in 'De Borgh' te Budel van 11.00 tot 16.00 uur. Bezoekers kunnen dan kennismaken met alle aspecten van de vereniging en ontdekken wat erfgoed betekent voor de Cranendonckse samenleving.
Wie op andere momenten wil kennismaken met de collecties en verhalen van de vereniging, kan terecht in de werkruimte aan de Nieuwstraat 71a. Deze is elke woensdag geopend van 9.00 tot 12.00 uur en na de vakantie ook op donderdagmiddag en -avond.
